قطب‌الدین محمد بن محیی، عارف و زاهد اهل فارس در هفدهم ذی‌الحجۀ سال ۸۵۵ (بیست و نهم دی‌ماه ۸۳۰) متولد شد و در بیست و هفتم رمضان سال ۹۰۶ (پنجم اردیبهشت‌ماه ۸۸۰) درگذشت. پدرش، محیی‌الدین محمد کوشکناری، نیز اهل علم بود و در مدرسۀ دارالایتام شیراز فقه و حدیث درس می‌داد. در منابع مختلف او را شیرازی، جهرمی و کوشکُناری نامیده‌اند و هر سه به اعتباری صحیح است؛ شیراز زادگاهش بود، جهرم شهری بود که ساختار مدنی ـ عبادی «اِخوان‌‌آباد» را در نزدیکی آن بنا نهاد، و کوشکُنار، در هفت‌فرسخی بندر عسلویه امروزی، زادگاه اجدادی او بود.
آنچه نام قطب محیی را در تاریخ زبان و ادبیات فارسی جاودانه می‌کند، اثر گرانقدر او در حوزۀ نثر فارسی به نام مکاتیب است که نامه‌هایی با مضامین عرفانی، دینی، اخلاقی و سلوکی را شامل میشود. مخاطبان او در این نامه‌ها، گذشته از عموم مردم، گاهی علما و حاکمان معاصر، و در بیشتر موارد یاران و شاگردانش هستند.
نثر درخشان قطب، کتاب مکاتیب را از بسیاری از آثار معاصر خود ممتاز می‌کند. علامه محمد قزوینی، از نخستین کسانی است که به ارزش‌های زبانی مکاتیب قطب توجه کرده و کتاب را «در نهایت سلاست و متانت و بغایت استادانه و فاضلانه و بلیغ و وافی به مراد بدون اطناب ممل یا ایجاز مخل و به کلی عاری از تکلف و تصنع» دانسته است. از میان ویژگی‌های سبکی کلام قطب محیی، گذشته از آمیختگی فراوان با معانی و مضامین قرآنی، باید به تأثیرپذیری‌اش از شعر فارسی اشاره کنیم. بهرۀ وافر او از شعر فارسی، به‌ویژه از اشعار مولوی و حافظ، جاذبۀ کلام و زبان او را در نامه‌هایش افزون کرده است.
کتاب مکاتیب، بارها به چاپ رسیده اما تصحیح آن براساس دست‌نوشته‌های کهن برای نخستین بار است که انجام میشود. دفتر نخست مکاتیب در سال ۱۳۹۵ و دفتر دوم آن به تازگی منتشر شده و شامل یک مقدمه، متن اصلی کتاب، نمایه‌های کامل و کتابنامه است. هریک از این مجلدات یکصد نامه را در بر دارد و ترتیب نامه‌ها براساس اقدم نسخ مکاتیب سامان یافته است.
مکاتیب قطب بن محیی، اثر قطب‌الدین محمد بن محیی بن محمود است که به کوشش دکتر مریم دانشگر، عضو هیئت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تصحیح شده و انتشارات فرهنگستان آن را در ۶۷۵ صفحه و با شمارگان ۵۰۰ نسخه، به بهای ۸۴۰۰۰۰ تومان منتشر کرده است.
- منبع خبر : فرهنگستان زبان و ادب فارسی
